Energetyka Rosji: skutek odwrotny od zamierzonego?

16-12-2011

Bogata historia elektroenergetyki ZSRR i Rosji obfituje w epokowe wydarzenia i osiągnięcia. Początki elektryfikacji Kraju Rad sięgają burzliwych lat 20., gdy przystąpiono do budowy zrębów nowego systemu społeczno-gospodarczego.

GOELRO (Gosudarstwiennaja Komissija po Elektrifikacii Rossii) była organem założonym 21 lutego 1920 r. dla opracowania projektu elektryfikacji Rosji radzieckiej. Skrót ten również odczytywano jako Gosudarstwiennyj Płan Elektrifikacii Rossii czyli dzieło pracy wspomnianej komisji. Przygotowanie planu elektryfikacji kraju prowadzono jeszcze przed rewolucją, lecz zamiar ten urzeczywistniła dopiero władza radziecka. Do pracy komisji włączono około 200 naukowców i inżynierów, na jej czele stanął uczony energetyk, późniejszy akademik Gleb Krżiżanowskij. GOELRO był projektem rozwoju nie tylko samej energetyki, lecz także całej gospodarki młodego państwa. W szczególności uwzględniono w nim z niezbędnym wyprzedzeniem budowę zakładów zaopatrujących kompleksowo inwestycje energetyczne. Założono rozwój nie tylko istniejących regionów, ale przede wszystkim wznoszenie od podstaw bazy paliwowo-energetycznej w nowych ośrodkach np. kuźnieckiego zagłębia węglowego oraz sektora przemysłu ciężkiego jak np. stalingradzkiej fabryki traktorów. Nowa władza stymulowała realizację planu stosując mechanizmy zarówno gospodarki nakazowej, jak i bodźce finansowe dopuszczone w ramach NEP-u . Uczestnicy planu GOELRO uzyskiwali ulgi podatkowe i kredyty od państwa. Projekt obliczony na 10-15 lat zakładał budowę 30 elektrowni o łącznej mocy zainstalowanej 1750 MW. Równolegle planowano rozwój infrastruktury komunikacyjnej w postaci nowych linii kolejowych i dróg wodnych jak osławionego Kanału Wołga-Don.